เหล็กปลอดดีบุก (tin free steel, TFS) เป็นวัสดุที่ใช้ทำบรรจุภัณฑ์ (packaging material) สำหรับบรรจุอาหาร เช่น กระป๋อง ฝา

แผ่นเหล็กปลอดดีบุก เป็นแผ่นเหล็กสีดำ (black plate) ที่ไม่ได้เคลือบดีบุก แต่เคลือบด้วยสารอื่นแทนดีบุกเพื่อลดต้นทุน เนื่องจากดีบุกมีราคาแพง แต่ยังไม่สามารถทดแทนได้ทั้งหมด เนื่องจากข้อจำกัดบางประการ เช่น กระป๋องแผ่นเหล็กปลอดดีบุกจำเป็นต้องเคลือบด้วยแล็กเกอร์ (lacquer) ด้านใน เมื่อใช้งานในการเชื่อมตะเข็บข้างด้วยไฟฟ้าจำเป็นต้องกำจัดชั้นของโครเมียมที่รอยเชื่อมออกก่อน

สำหรับโรงงานที่ผลิตแผ่นดีบุก (tin plate) มักผลิตเหล็กปลอดดีบุกด้วย โดยไม่ผ่านเหล็กแผ่นในอ่างเคลือบดีบุก ถึงแม้ว่าเหล็กปลอดดีบุกจะมีความต้านทานต่อการเกิดสนิมดีกว่าแผ่นเหล็กสีดำ แต่เหล็กปลอดดีบุกมักจะเคลือบด้วยแล็กเกอร์เพื่อปกป้องผิวอีกชั้นหนึ่งก่อนใช้งาน การใช้งานมักใช้ทำบรรจุภัณฑ์สำหรับของแห้งหรือของที่ไม่กัดกร่อนรุนแรง เช่น กระป๋องใส่อาหารแห้ง กระป๋องน้ำมัน เนื้อกระป๋อง กระป๋องใส่อาหารแมว เป็นต้น

เพื่อให้มีการใช้งานกว้างขวางมากขึ้น ในปัจจุบันมีการเคลือบแผ่นเหล็กเหล็กปลอดดีบุกอยู่ 3 แบบ คือ :

• เคลือบด้วยสารผสมฟอสเฟตและโครเมต เป็นฟิล์มบางๆ (phosphate chromate film) ใช้ทำกระป๋องบรรจุเบียร์ น้ำผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว และทำถังโลหะชนิดต่างๆ
• เคลือบด้วยโครเมียมและโครเมียมออกไซด์ เพื่อให้สามารถป้องกันการกัดกร่อนได้ดี นิยมใช้ทำกระป๋องบรรจุอาหารทะเล และนมข้นหวาน เป็นต้น ในการขึ้นรูปกระป๋องจะติดตะเข็บข้างโดยวิธีบัดกรีไม่ได้ แต่ต้องเป็นแบบซ้อนหรือเกี่ยว โดยวิธีเชื่อมด้วยไฟฟ้า หรือใช้วัสดุเชื่อมพวกไนลอนแทน
• เคลือบด้วยอะลูมิเนียม มีความทนทานต่อการกัดกร่อนอันเนื่องจากความชื้นได้ดี แต่ไม่สามารถใช้กับอาหารที่มีความเป็นกรดหรือด่างสูงได้ ในการขึ้นรูปกระป๋องจะติดตะเข็บข้างโดยวิธีบัดกรีไม่ได้ แต่ต้องใช้วิธีเชื่อมด้วยไฟฟ้าหรือใช้วัสดุเชื่อมจำพวกไนลอนแทน

Reference

http://www2.isit.or.th/techinfoview.asp?lnk=/object/1000000000/TinMill.htm&ContentID=437&CatID=1000000000

http://www.cancluster.com/tip_detail.php?id=3