จันทน์เทศ หรือ ลูกจันทน์ (nutmeg) เป็นเมล็ดภายในผลจันทน์เทศซึ่งเป็นต้นไม้ยืนต้น มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Myristica fragrans Houtt ถิ่นกำเนิดของจันทน์เทศอยู่ที่เกาะบันดา ในหมู่เกาะโมลุกกะ อันได้ชื่อว่าเป็นหมู่เกาะเครื่องเทศ ในประเทศอินโดนีเซีย

การนำมาใช้ประโยชน์

ลูกจันทน์ เรียกว่า nutmeg ส่วนดอกจันทน์ คือ ส่วนรกที่ห่อหุ้มเมล็ดจันทน์ที่อยู่ใจกลางผล ภาษาอังกฤษคือ mace ลูกจันทน์ได้จากนำเมล็ด มากระเทาะเอาเปลือกแข็งออกก่อน เนื้อในผลที่แห้งสนิท จะล่อนออกจากเปลือกนั้นนำออกมาใช้
โดยทุบให้แตกกระจาย คั่วไฟให้หอม แล้วจึงป่นเป็นผง ใช้เป็นเครื่องเทศ (spice) และเป็นสารปรุงแต่งกลิ่นรส ลูกจันทน์ใช้ ในอาหารหลายชนิด อาหารไทยใช้ใส่ในแกงคั่ว ทั้งแบบคั่วเนื้อ คั่วไก่ คั่วหมู ใส่ในแกงกะหรี่ ข้าวหมกไก่ ผัดเผ็ดปลาดุก
แกงเผ็ดเป็ดย่าง เป็นต้น

อินเดียมักใช้เป็นเครื่องเทศในอาหารโมกุล (Moghul)

ครัวอาหรับใช้ปรุงอาหารที่ทำจากเนื้อแพะ เนื้อแกะ

ครัวดัตช์ใส่ในมันฝรั่งบด สตู และฟรุตสลัด

ครัวอิตาลีใส่ในอาหารจากผัก รวมทั้งไส้กรอก เนื้อลูกวัว พาสต้า

เมล็ดลูกจันทน์บดใช้ปรุงแต่งกลิ่นรส (flavoring agent) มีกลิ่นหอมหวาน โรยหน้าให้กลิ่นหอมกับขนมปัง บัตเตอร์พุดดิ้ง เค้กน้ำผึ้ง เค้กผลไม้ ฟรุตเดสเสิร์ต ฟรุตพันช์ พายเนื้อ อาหารจานไข่ กาแฟคาปูชิโน และช็อกโกแลตร้อน เป็นต้น และยังใช้ใน อาหารกระป๋อง สุรา ลูกอม ลูกกวาด และเนยแข็ง

สรรพคุณทางยา

ลูกจันทน์มีสรรพคุณมากมายครั้งหนึ่งเคยใช้เป็นตัวยารักษาโรคอเนกประสงค์ ทั้งในอินเดียและจีน ชาวจีนใช้เป็นยารักษาอาการผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร ชาวอินเดียและชาวอาหรับใช้เป็นยาช่วยย่อยอาหาร บำรุงตับ และบำรุงผิวพรรณ