แล็กโทมิเตอร์ (lactometer) หรือ lactodensimeter คือ ไฮโดรมิเตอร์ (hydrometer) ที่ใช้สำหรับวัดความถ่วงจำเพาะ
(specific gravity) ของน้ำนม (milk) เป็นการตรวจสอบคุณภาพน้ำนมดิบ ซึ่งเป็นค่าที่สัมพันธ์กับส่วนประกอบของน้ำนม

 

โดยปกติค่าความถ่วงจำเพาะของน้ำนมอยู่ระหว่าง 1.028-1.034 ที่อุณหภูมิ 20 องศาเซลเซียส ส่วนประกอบที่ทำให้
ค่าความถ่วงจำเพาะของน้ำนมลดลงคือ ไขมันนม (milk fat) ส่วนปริมาณของแข็งในน้ำนมที่ไม่รวมไขมันนม (milk-solid
non fat) ทำให้ค่าความถ่วงจำเพาะของน้ำนมเพิ่มขึ้น

วิธีหาค่าความถ่วงจำเพาะของน้ำนม ด้วย lactometer

• ก่อนใช้ lactometer เตรียมโดยอุ่นในกระบอกตวงที่มีน้ำ แช่ในอ่างน้ำควบคุมอุณหภูมิ 40 องศาเซลเซียส ปล่อยไว้
  ไม่ต่ำกว่า 3 นาที นำขึ้นเช็ดให้แห้ง
• เตรียมตัวอย่างน้ำนม ประมาณ 150-300 มิลลิลิตร ขึ้นกับขนาดของ lactometer และกระบอกตวงน้ำนมที่ใช้
  อุ่นตัวอย่างน้ำนม ที่ 40 องศาเซลเซียส เพื่อไม่ให้ไขมันนม (milk fat) จับตัว กลับขวดตัวอย่างไปมาให้น้ำนม
  เข้ากัน เทตัวอย่างลงในกระบอกตวงน้ำนมที่ตั้งไว้ในอ่างน้ำควบคุมอุณหภูมิที่ 20 องศาเซลเซียส ระดับน้ำในอ่าง
  ต้องสูงกว่าระดับน้ำนมในกระบอกตวงน้ำนม
• จุ่ม lactometer ที่อุ่นแล้วลงในกระบอกตวงน้ำนม เมื่อ lactometer ลอยขึ้น ให้กดลงแล้วปล่อยมือ จากนั้นยก
  lactometer ขึ้นมาเช็ดก้านให้แห้งและสะอาด แล้วปล่อยลงในกระบอกตวงอีกครั้ง อ่านตัวเลขตรงขีดบนของระดับน้ำนม
  ขณะอ่านตัวเลข ต้องไม่ให้ lactometer เกาะติดข้างกระบอก

ความสัมพันธ์ระหว่าง ความถ่วงจำเพาะกับปริมาณของแข็ง

สามารถคำนวณหา ปริมาณของแข็งทั้งหมด (total solid, TS) จากค่าความถ่วงจำเพาะ โดยใช้สูตร

% TS ในน้ำนม = 1.33F + {273L/ (L+1000) } - 0.040

                    F = % ไขมันนม (milk fat)

                    L = ค่าที่อ่านได้จาก lactometer เช่น 1.029 ใช้ตัวเลข 29 มาเข้าสูตรคำนวณ

ปริมาณของ solid non fat (SNF) สูตรคำนวณ

% SNF ในน้ำนม = 0.25D + 0.22F + 0.72

                      F = % ไขมันนม (milk fat)

                      D = ( L-1) x 1000 เช่น ค่าที่ปรับแล้วคือ 1.0292 - 1 x 1000 = 29.2

 

References

http://www.dld.go.th/km/th/images/stories/document/division/qcontrol/documents/std_chkmilk.pdf