ทานตะวัน (sunflower) เป็นพืชล้มลุก อยู่ในวงศ์ Compositae มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Helianthus annus L.ลำต้นสูงประมาณ1-3 เมตร เป็นพืชน้ำมัน (oil crop) ปลูกในเขตอบอุ่น

ส่วนของทานตะวันที่ใช้เป็นอาหาร คือ เมล็ดทานตะวันซึ่งเป็น ผล พัฒนามาจากดอกย่อย ที่อยู่ในจานดอก เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ในแต่ละจานดอกจะมีดอกย่อยอยู่ประมาณ 700-3,000 ดอก กลีบดอกรอบจาน ดอกมีสีเหลือง การแก่ของดอกจะเริ่มจากวงรอบนอกเข้าไปสู่ศูนย์กลางของดอก เมื่อผลสุกส่วนของดอกที่อยู่เหนือรังไข่จะร่วง ผลที่มีขนาดใหญ่จะอยู่วงรอบนอก ส่วนผลที่อยู่ข้างในใกล้ๆ กึ่งกลางจะมีผลเล็กลง พันธุ์ที่ปลูกเป็นการค้า มักจะเลือกต้นชนิดที่มีดอกเดี่ยว เพื่อความสมบูรณ์ของดอก และให้เมล็ดที่มีคุณภาพดี

เมล็ดทานตะวัน ประกอบด้วยเนื้อใน ซึ่งถูกห่อหุ้มไว้ด้วยเปลือกที่แข็งแรง

เมล็ดทานตะวันแบ่งเป็น 3 ประเภทใหญ่ คือ

1. เมล็ดใช้สกัดน้ำมัน จะมีเมล็ดเล็ก สีดำ เปลือกเมล็ดบางให้น้ำมันมาก ใช้สกัดน้ำมันเมล็ดทานตะวัน (sunflower seed oil) ซึ่งเป็นเป็นน้ำมันพืช ที่มีคุณภาพสูง โดยมีกรดไขมันไม่อิ่มตัวสูงกว่าร้อยละ 90 จึงนิยมนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เพื่อบริโภคโดยเฉพาะ เช่น เนยเทียม (margarine) น้ำมันสลัดกากเมล็ดทานตะวันหลังจากสกัดน้ำมันแล้ว จะมีโปรตีนร้อยละ30-40 นำไปใช้เป็นส่วนผสมของอาหารสัตว์

2. เมล็ดใช้รับประทาน จะมีเมล็ดโตกว่าพวกแรก เปลือกหนาไม่ติดกับเนื้อในเมล็ด เพื่อสะดวกในการกะเทาะแล้วใช้เนื้อในรับประทาน โดยอบหรือปรุงแต่งขนมหวาน หรือทำเป็นแป้งประกอบอาหาร หรือใช้เมล็ดคั่วกับเกลือแล้วแทะเปลือกออกรับประทานเนื้อข้างในเป็นอาหารว่างเช่นเดียวกับเมล็ดแตงโม

3. เมล็ดใช้เลี้ยงนก

Reference

http://www.rspg.or.th/plants_data/use/oil-8.htm