ผลไม้ (fruit) สามารถจัดแบ่งได้หลายประเภท โดยใช้เกณฑ์การแบ่งที่แตกต่างกัน

ประเภทของผลไม้ มีการแบ่งโดยใช้เกณฑ์ดังนี้

1 แบ่งตามอัตราการหายใจ

1.1 Climacteric fruit

1.2 Non climacteric fruit

Climacteric fruit	Non climacteric fruit
แอปเปิล (apple) สาลี่ (pear) พลับ (persimon) ท้อ (peach) ทุเรียน (durian) อะโวกาโด (avocado) กีวี (kiwi fruit) ฝรั่ง มะเดื่อ น้อยหน่า มะม่วง มะละกอ กล้วย มะเขือเทศ ขนุน แตงโม ละมุด	พริกหวาน (sweet pepper) บลูเบอร์รี่ (blueberry) เชอร์รี่ (cherry) องุ่น (grape) เงาะ มังคุด ลิ้นจี่ ลำไย มะไฟ ลองกอง สับปะรด (pineapple) สตรอเบอร์รี่ (strawberry) ผลไม้ตระกูลส้ม (citrus) ส้มโอ มะนาว

2. แบ่งตามแหล่งปลูก

เขตปลูก	ผลไม้
2.1 ผลไม้เขตร้อน (tropical fruit)	เงาะ ทุเรียน มังคุด มะม่วง มะละกอ ลองกอง
2.2 ผลไม้เขตกึ่งร้อน (subtropical fruit)	ลำไย ลิ้นจี่ อะโวกาโด
2.3 ผลไม้เขตอบอุ่น (temperate fruit)	ท้อ (peach) สาลี่ (pear) แอปเปิล (apple)

 

3. แบ่งตามลักษณะของผล

3.1 ผลเดี่ยว (simple fruit) หมายถึง ผลที่เกิดจากดอกหนึ่งดอกที่มีเกสรตัวเมียอันเดียว เจริญมาจากรังไข่อันเดียว รังไข่นี้อาจประกอบด้วย
คาร์เพลเดียวหรือหลายคาร์เพลเชื่อมกัน ดอกเป็นชนิดดอกเดี่ยวหรือช่อดอกก็ได้ ผลเดี่ยวยังสามารถจำแนกตามลักษณะของเพริคาร์ป (pericarb) ได้เป็นผลสดและผลแห้ง

ผลสด (fleshy fruit) เป็นผลเดี่ยวที่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แล้วมีเนื้อสัมผัสนุ่มและสด มีความชื้นสูง จำแนกได้ดังนี้

• ดรูป (drupe) เป็นผลสดชนิดที่เพริคาร์ปแบ่งเป็น 3 ชั้น เอนโดคาร์ป หรือเมล็ด แข็งมากอาจเรียกว่า สโตนฟรุต (stone fruit) เอนโดคาร์ป มักติดกับเปลือกหุ้มเมล็ดซึ่งมีอยู่เมล็ดเดียว มีโซคาร์ป เป็นเนื้อนุ่มหรือเป็นเส้นเหนียวๆ ส่วนเอกโซคาร์ปเรียบเป็นมัน มีคาร์เพลเดียวหรือหลายเคร์เพล เช่น ท้อ (peach) พุทรา มะกอก อินทผลัม (date) มะพร้าว ตาล เชอร์รี่ เบอรี (berry) เป็นผลสดที่มีเพริคาร์ป อ่อนนุ่ม
  เอกโซคาร์ปเป็นผิวบางๆ มีโซคาร์ปและเอนโดคาร์ปรวมกันแยกได้ไม่ชัดเจน เช่น มะเขือ มะเขือเทศ (tomato) พริก องุ่น กล้วย ฝรั่ง

 

• เพโป (pepo) เป็นผลสดที่มีลักษณะคล้ายเบอรี แต่มีเปลือกนอกหนาเหนียวและแข็ง เจริญมาจากฐานดอกเชื่อมรวมกับเอกโซคาร์ป
  ชั้นมีโซคาร์ป (mesocarp) และเอนโดคาร์ป (endocarp) เป็นเนื้อเยื่อนุ่ม ผลชนิดนี้มักเจริญมาจากดอกที่มีรังไข่แบบอินฟีเรีย เช่น
  ฟัก แฟง แตงกวา น้ำเต้า บวบ มะตูม

 

• เฮสเพริเดียม (hesperidium) เป็นผลสดที่มีเอกโซคาร์ป (exocarp) ค่อนข้างแข็งและเหนียว มีต่อมน้ำมันมาก เปลือกประกอบด้วย
  เอกโซคาร์ปและมีโซคาร์ป ซึ่งติดกันและมองเกือบไม่เห็นรอยแยก แต่ชั้นมีโซคาร์ปจะมีสีขาวและไม่ค่อยมีต่อมน้ำมัน เอนโดคาร์ปเป็นเยื่อบางๆ หุ้มเนื้อ บางส่วนจะเปลี่ยนไปเป็นขนหรือถุงสำหรับเก็บน้ำ (juice sac) ซึ่งเป็นเนื้อที่ใช้รับประทาน ได้แก่ ผลไม้ตระกูลส้ม เช่น ส้ม ส้มโอ มะนาว มะกรูด

• โพม (pome) เป็นผลสดที่เจริญมาจากดอกที่มีรังไข่แบบอินฟีเรีย มีหลายคาร์เพล เนื้อผลส่วนใหญ่มาจากฐานดอกหรือส่วนฐานของกลีบดอก กลีบเลี้ยงและก้านเกสรตัวผู้ซึ่งเชื่อมติดกัน โอบล้อมผนังรังไข่ เนื้อส่วนน้อยที่อยู่ด้านในเกิดจากเพริคาร์ป ส่วนเอนโดคาร์ป จะบางหรือมีลักษณะกรุบๆ คล้ายกระดูกอ่อน เช่น แอปเปิล สาลี่ ชมพู่
• แอริล (arill) เป็นผลสดซึ่งเนื้อที่รับประทานได้เรียกว่าแอริล เจริญมาจากส่วนของเมล็ดซึ่งเจริญออกมาห่อหุ้มเมล็ด (outgrowth of seed) และมีเพริคาร์ปเป็นเปลือกห่อหุ้มอยู่ชั้นนอกอีกชั้นหนึ่ง เช่น เงาะ ลำไย ลิ้นจี่

ผลแห้ง (dry fruit) เป็นผลเดี่ยวที่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แล้วเพริคาร์ปจะแห้งจำแนกย่อยเป็นผลแห้งแตกเองได้และผลแห้งแล้วไม่แตก ได้แก่ มะขาม ถั่วเมล็ดแห้ง (legume) นัทจากต้น (tree nut) เมล็ดธัญพืช (cereal grain)

 

3.2 ผลกลุ่ม (aggregate fruit) หมายถึง ผลที่เกิดจากดอกหนึ่งดอกที่มีเกสรตัวเมียหลายอันแยกออกจากกันเมื่อเจริญเติบโตเป็นผล
อาจมีลักษณะคล้ายผลเดี่ยวหนึ่งผล เช่น น้อยหน่า สตรอเบอร์รี่ (strawberry)

 

ที่มา http://www.thaigoodview.com/library/contest2551/science04/67/2/html/Fruit3.htm

 

 

3.3 ผลรวม (multiple fruit) ผลที่เกิดจากดอกหลายดอกที่เรียงชิดกันแน่นบนก้านดอกขนาดใหญ่ ดูคล้ายผลเดี่ยวขนาดใหญ่ ตัวอย่างเช่น สับปะรด (pineapple) ขนุน (jack fruit) สาเก (bread fruit) ยอ (noni) หม่อน (mulberry) มะเดื่อ (fig)