พยาธิใบไม้ (flucks) เรียกชื่อสามัญของหนอนพยาธิ (Helminths) ที่มีรูปร่างแบนทั้ง
ด้านบนและด้านล่างคล้ายใบไม้ ( ยกเว้นพยาธิใบไม้เลือดที่มีรูปร่างเป็นทรงกระบอก)
เป็นอันตรายในอาหาร (food hazard) ประเภทอันตรายทางจุลินทรีย์ ( biological
hazard) ทำให้เกิดโรคที่มีอาหารเป็นสื่อ (foodborne disease) ขนาดของพยาธิจะ
แตกต่างกันมาก ตั้งแต่เล็กจนมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า

 

 

แบ่งตามที่อยู่เป็น 4 กลุ่ม

• Lung flukes (พยาธิใบไม้ปอด)
• Liver flukes (พยาธิใบไม้ตับ)
• Intestinal flukes (พยาธิใบไม้ลำไส้)
• Blood flukes (พยาธิใบไม้เลือด)

 

 

ระบบทางเดินอาหาร ( digestive system )

- ปากอยู่ด้านหน้าสุด ล้อมรอบด้วยกล้ามเนื้อ เรียกว่า oral sucker มีหลอดคอ ( pharynx ) และหลอดอาหาร ( esophagus )
ลำไส้แยกออกเป็น 2 แขนงไปสิ้นสุดที่ส่วนท้ายของลำตัวและปลายตัน

- อาหารคือ สารที่เป็นของเหลวหรือกึ่งเหลวตรงบริเวณที่มันอาศัยอยู่ อาหารที่เป็นสารละลายจะถูกดูดซึมผ่านทางผิวหนัง
อาหารที่ไม่เป็นสารละลายจะถูกกินทางปาก

 

ระบบหายใจ ( respiratory system )

- พยาธิใบไม้ส่วนใหญ่ไม่ใช้ออกซิเจนในการหายใจ จึงไม่มีอวัยวะสำหรับการหายใจ ยกเว้นในระยะตัวอ่อนจะหายใจ
โดยการดูดซึมผ่านทางผิวหนัง

 

ระบบขับถ่าย ( excretory system )

- ประกอบด้วยหน่วยที่เล็กที่สุดคือ flame cell ซึ่งเป็นอวัยวะที่ใช้กรองของเหลว ภายในลำตัวของเหลวจะผ่านท่อเล็กๆ
และรวมเข้าสู่ท่อใหญ่ขึ้น (collecting tubule) เข้ากระเพาะขับถ่าย (excretory bladder) ซึ่งเปิดสู่ภายนอกที่ส่วนท้ายสุด
ของลำตัว

 

ระบบประสาท ( nervous system )

- ประกอบด้วยกลุ่มเซลล์ประสาท 3 คู่ และมีเส้นประสาททอดยาวไปตามลำตัว

ระบบสืบพันธ์ ( reproductive system )

- พยาธิใบไม้ทั้งหมดเป็น hermapphrodite คือมีอวัยวะเพศทั้ง 2 เพศ อยู่ในตัวเดียวกัน ยกเว้นพยาธิใบไม้เลือด

- อวัยวะเพศผู้ โดยทั่วไปพยาธิใบไม้มี testes 2 อัน มีรูปร่างกลมรี มีแขนง หรือเป็นท่อตามแต่ละชนิดจาก testis จะมีท่อ
vas efferen ไปรวมกันเป็นท่อ vas defferen แล้วผ่านไปใน cirrus sac ไปสู่ seminal vesicle ท่อนี้จะผ่านprostate
gland ไปสิ้นสุดที่ cirrus organ และไปเปิดสู่ที่เปิดของอวัยวะสืบพันธุ์ (common genital pore) ซึ่งมักจะอยู่ชิดกับ
ventral sucker

- อวัยวะเพศเมีย ประกอบด้วยรังไข่ ( ovary ) 1 อัน มีรูปร่างแตกต่างกันตามชนิด ซึ่งมักจะอยู่ตรงกลางลำตัว จากรังไข่จะ
มีท่อนำไข่ (oviduct) ไปสู่ ootype ซึ่งเป็นแหล่งที่จะสร้างไข่และบริเวณที่รับเชื้อตัวผู้ (seminal receptacle) ท่อและต่อม
vitteline มาเปิดสู่ ootype ซึ่งจะมีต่อมสร้างเปลือกไข่ต่อจาก ootype เป็นมดลูก (uterus) เป็นท่อขดไปมาแล้วเปิดสู่
common genital pore

 

ตัวอย่างพยาธิในกลุ่มนี้

Clonorchis sinensis (The Chinese Liver Flukes)

การเกิดโรค : ทำให้ตับโต ท่อน้ำดีหนาตัว ทำให้มีอาการอาหารไม่ย่อย ปวดท้อง อ่อนเพลีย น้ำหนักลด บวมน้ำ
ท้องเสีย เป็นต้น

การวินิจฉัย : ตรวจหาไข่ในอุจจาระ

การป้องกัน : ไม่รับประทานปลาดิบ ถ่ายอุจจาระลงในส้วมที่ถูกสุขลักษณะ ทำลายหอยที่เป็น first intermediate host
ให้การศึกษาแก่ประชาชนให้เข้าใจถึงการติดต่อของโรค การแพร่กระจาย และอันตรายของโรคนี้ เพื่อจะป้องกันได้ถูกต้อง