Endotoxin คือ สารพิษ (toxin) คำว่า  endo หมายถึงเป็นส่วนหนึ่งของเซลล์ หมายถึ่งสารพิษ ที่มีอยู่บริเวณด้านนอกของผนังเซลล์ (cell wall) ของแบคทีเรียแกรมลบ (Gram negative bacteria) เมื่อเซลล์ถูกทำลาย จะปล่อยสารพิษออกมาเป็น สารพวกลิโพพอลิแซ็กคาร์ไรด์ (lipopolysaccharide) ซึ่งความทนต่อความร้อนได้ดี แต่ร่างกายต้องได้รับในปริมาณที่สูงกว่าสารพิษประเภท exotoxin มาก ถึงจะเป็นอันตรายถึงชีวิต

ผลต่อร่างกายของ endotoxin

Endotoxin มีผลต่อร่างกายดังนี้

1. ทำให้เกิดอาการไข้ (pyrogenicity) เพราะ endotoxin ไปกระตุ้นเซลล์เม็ดเลือดขาวให้หลั่งสารที่มีผลต่อสมองส่วนไฮโพทาลามัส (hypothalamus) ซึ่งควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย ทำให้อุณหภูมิของร่างกายสูงขึ้น

2. ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเลือด (blood change) ทำให้จำนวนเม็ดเลือดลดลงชั่วขณะแล้วจึงมีจำนวนสูงขึ้น endotoxin สามารถทำลายเกล็ดเลือด (platelet) ทำให้เกล็ดเลือดปล่อยสารที่ทำให้เกิดการแข็งตัวของเลือดภายในเส้นเลือดฝอย เกิดการบวมน้ำและทำให้เลือดออกได้ นอกจากนี้ยังทำให้มีการเปลี่ยนแปลงการไหลเวียนของความดันโลหิตด้วย

3. ทำให้เกิดอาการช๊อค (shock) ถ้าผู้ป่วยมีแบคทีเรียพวกกรัมลบในกระแสเลือดเป็นจำนวนมาก จะมี endotoxin อยู่ในกระแสเลือดด้วย ทำให้เกิดอาการช๊อคโดยมีความดันโลหิตลดต่ำลง อ่อนเพลีย ชีพจรเต้นเร็ว การหายใจช้าลงและอาจหมดสติ ถ้ามี endotoxin ปริมาณมาก อาจทำให้ระบบการไหลเวียนของเลือดล้มเหลวลงและตายได้

ตารางแสดงลักษณะของ exotoxin และ endotoxin