ตะไคร้ เป็นพืชสมุนไพร และเป็นเครื่องเทศมีชื่อสามัญคือ Lemon grass, Lapine, Sweet Rush, Ginger grass,
Takhrai มีชื่อวิทยาศาสตร์คือ Cymbopogon citrates (DC.) Stapf เป็นพืชล้มลุกจำพวกหญ้า อยู่ในวงศ์ GRAMINEAE
ชื่อเรียกในท้องถิ่น เช่น ตะไคร้แกง (กลาง) คาหอม (ฉาน-แม่ฮ่องสอน) ไคร (ใต้) จะไคร (เหนือ) เชิดเกรย เหลอะเกรย
(สุรินทร์) ห่อวอตะโป่ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) หัวสิงไค (ปราจีนบุรี) เฮียงเม้า (จีน)
ลักษณะทั่วไป
ตะไคร้เป็นพืชล้มลุก อายุหลายปี สูงประมาณ 1 เมตร ลำต้นตั้งตรงมีข้อและ ปล้องสั้นค่อนข้างแข็ง มีใบเรียงซ้อนสลับกัน
แน่นมาก กาบใบสีขาวนวลหรือม่วงอ่อนแผ่เป็นกาบ เป็นแผ่นยาวโอบซ้อนกันจนดูแข็ง ใบเป็นใบเดี่ยว รูปเรียวยาว ปลายใบ
เรียวแหลม กว้าง 1-2 ซ.ม.ยาว 70-120 ซ.ม.ผิวใบสากมือทั้งสองด้าน ขอบใบมีขนขึ้นอยู่เล็กน้อย ขยายพันธุ์โดยการแตกหน่อ
สารสำคัญที่พบ ประกอบด้วยน้ำมันหอมระเหย (essential oil) มีชื่อว่า Lemon grass oil หรือ Verbena oil หรือ Indian
Molissa oil มีสารหลายชนิด เข่น citral ประมาณ 80% และยูจีนอล (eugenol)
สรรพคุณ
ตะไคร้ ช่วยในการขับลม ขับเหงื่อ ทำให้กล้ามเนื้อคลายตัว แก้อาเจียน แก้อาการปวดกระดูก แก้ตาลาย หน้ามืด ป้องกัน
โรคไต โรคนิ่ว อาการท้องอืด เบาหวาน ลดคอเลสเตอรอล ลดความดัน (Nikos et.al., 2007 ) มีน้ำมันหอมระเหยใน lemon
grass oil ซึ่งมีองค์ประกอบเป็น citral ประมาณ 80% มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญของแบคทีเรีย ได้แก่ E. coli (Michiko, 2010)
สารเคมีในน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้ ช่วยขับลม จึงลดอาการแน่นจุกเสียด และมี menthol, camphor และ linalool
ช่วยขับลมด้วย นอกจากนี้ตะไคร้ยังมีสารช่วยในการขับน้ำดีออกมาช่วยย่อย คือ borneol, fenchone และ cineole
การใช้เป็นอาหาร
ตะไคร้ ส่วนที่ใช้เป็นอาหาร คือลำต้นเหนือดิน ประมาณ 2-4 นิ้ว มีกลิ่นหอม ตะไคร้สดเป็นส่วนประกอบสำคัญของอาหารไทย
หลายชนิด เช่น ต้มยำ ยำ พล่า น้ำพริกแกง เช่น น้ำพริกแกงเขียวหวาน
การแปรรูปตะไคร้
ตะไคร้สดนำมาเป็นวัตถุดิบเพื่อการแปรรูป (food processing) เพื่อการถนอมอาหารและเพิ่มมูลค่า ดังนี้
1. การทำแห้ง (dehydration) ได้จากการนำตะไคร้สดมาลดขนาด (size reduction) ด้วยการหั่น หรือซอย แล้วนำมาทำแห้ง
ด้วยการตากแห้ง (sun drying) หรืออบแห้งด้วยเครื่องอบแห้ง (drier) ตะไคร้แห้งใช้เพื่อชงดื่มเป็นชาสมุนไพร (herbal tea)
หรือ ช้แต่งกลิ่นอาหาร (flavoring agent)
2. สกัด (extraction) เป็นน้ำมันหอมระเหย (essential oil)
Referenceshttp://www.medplant.mahidol.ac.th/pubhealth/cymbopo.html
Michiko, K.et.al. 2010. "Citral, a component of lemongrass oil, activates PPARα and γ and suppresses COX-2 expression." Biochimica et Biophysica Acta. 1801 (2010) :1214-1220.https://161.246.22.23/S1388198110001642/,DanaInfo=.aadBhpxEjlwJn0z+1-s2.0-S1388198110001642-main.pdf_tid=2ec841ada6b378fa2995fc1a064f4720&acdnat=1332434407_569685d31549e5c0a5c47c2d67b2bde6
Nikos,G.T. et.al. 2007. "Antifungal activity of lemongrass (Cympopogon citratus L.) essential oilagainst key postharvest pathogens." Innovative Food Science and Emerging Technologies. 8 (2007) : 253-258.https://161.246.22.23/S1466856407000045/,DanaInfo=.aadBhpxEjlwJn0z+1-s2.0-S1466856407000045-main.pdf_tid=83872ec6b84df93ccd7978a932399731&acdnat=1332434668_b966356dd8242cf08652bc70f86a57db