Amino acid score หรือ เรียกว่า Chemical score เป็นการประเมินคุณภาพของโปรตีนโดยการวิเคราะห์หาชนิดและปริมาณ
ของกรดแอมิโนจำเป็นในโปรตีนตัวอย่างด้วยวิธีทางเคมีในห้องปฏิบัติการ เช่น ใช้เครื่องวิเคราะห์กรดแอมิโน (amino acid
analyser) หรือเครื่องโครมาโทกราฟีสมรรถนะสูง (high performance liquid chromatography หรือ HPLC) กรดแอมิโนจำเป็น
ที่วิเคราะห์ได้มีหน่วยเป็นมิลลิกรัมต่อกรัมของโปรตีน แล้วนำชนิดและปริมาณของกรดแอมิโนจำเป็นในโปรตีนตัวอย่างมา
เปรียบเทียบกับโปรตีนของไข่ทั้งฟอง ซึ่งกำหนดให้มี chemical score เป็น 100 เนื่องจากไข่ขาวจัดเป็นโปรตีนที่สมบูรณ์ที่สุด
คือมีกรดแอมิโนจำเป็นทั้งชนิดและปริมาณมากกว่าที่ร่างกายต้องการ หรือนำไปเปรียบเทียบกับโปรตีนอ้างอิง (ideal reference
protein) แล้วคำนวณออกมาดังสมการ
Chemical score ของโปรตีนตัวอย่าง = ปริมาณของกรดแอมิโนจำเป็นแต่ละชนิด x 100
ปริมาณกรดแอมิโนจำเป็นชนิดเดียวกันที่มีในโปรตีนอ้างอิง
หรือ Amino acid score = มิลลิกรัมของกรดแอมิโนจำกัดต่อกรัมของโปรตีนที่ทดสอบ x 100
มิลลิกรัมของกรดแอมิโนจำกัดชนิดเดียวกันต่อกรัมของโปรตีนอ้างอิง
โปรตีนในอาหารที่จะนำมาวิเคราะห์หาค่า chemical score จะต้องทำให้บริสุทธิ์และไฮโดรไลซ์ให้สมบูรณ์ เพื่อจะได้ทราบถึง
ชนิดและปริมาณของกรดแอมิโนจำเป็นที่เป็นองค์ประกอบอยู่ในโปรตีนนั้นๆ โดยใช้เครื่องวิเคราะห์กรดแอมิโน
แล้วคำนวณหากรดแอมิโนจำเป็นชนิดที่มีเปอร์เซ็นต์ chemical score ต่ำที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับไข่หรือโปรตีนอ้างอิง
เรียกว่า กรดแอมิโนจำกัด (limiting amino acid) ชนิดแรกของโปรตีนนั้น กรดแอมิโนจำเป็นที่มีเปอร์เซ็นต์ chemical score
ถัดไปจะเป็น กรดแอมิโนจำกัดชนิดที่สอง เป็นต้น
ตัวอย่างกรดแอมิโนจำกัดของโปรตีนในอาหารบางชนิด ดังแสดงในตาราง
ตาราง กรดแอมิโนจำกัดของโปรตีนในอาหารบางชนิด
อาหาร |
กรดแอมิโนจำกัด |
ไข่ เนื้อหมู เนื้อวัว น้ำนมคน น้ำนมวัว ปลา ข้าวเจ้า แป้งสาลี ข้าวโพด มันฝรั่ง ถั่ว (benas) มันสำปะหลัง แป้งถั่วลิสง แป้งถั่วเหลือง เมล็ดงา |
ไม่มี เป็นโปรตีนท่ีสมบูรณ์ที่สุด กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน ทริพโตเฟน ไลซีน ไลซีน ทริพโตเฟน กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน กรดแอมิโนที่มีกำมะถัน ไลซีน |
ที่มา : Davison et al. (1973)